Ontbijt – Is het echt nodig?

We zijn er (bijna) allemaal mee opgegroeid: Ontbijt. Het is de meest belangrijke maaltijd van de dag. Zelfs zo belangrijk, dat op sommige scholen de kinderen ontbijt krijgen, omdat ze het thuis niet krijgen. Echt. Het is waar! Zo belangrijk is het ontbijt… Althans. Dat denken we. Maar is het écht wel wáár dat we ontbijt moeten eten? Dat het de belangrijkste maaltijd van de dag is?

Allereerst: betekenis van ontbijt

Zowel in het Engels als in het Frans geeft het woord voor ontbijt aan dat het eten ervan te maken heeft met het breken van een vast. In het Engels “Breakfast” (letterlijk “breek vasten”) en in het Frans “Petit Déjeuner” (letterlijk “klein ontvasten”).
Nu zal ik niet over het Engelse of Amerikaanse ontbijt beginnen (alhoewel die een stuk meer keto zijn dan een bruine boterham met jam), maar wil met name eens kijken naar het Frans: klein ontvasten. Dat suggereert dat er ook een “groot ontvasten” is. En jawel hoor. De lunch heet “déjeuner” (ontvasten).
En in het Nederlands? Ontbijten… Oftewel: stoppen met bijten. Wat?!? Als we kijken naar de oorsprong van het woord, betekende “ont” vroeger “voorafgaand aan”. Dus eigenlijk is het ontbijt “voorafgaand aan het bijten”…

Waarom zijn het ontbijt en vasten zo aan elkaar verbonden?

Je kunt je afvragen waarom het woord ontbijt in verschillende talen zo verbonden is aan het vasten. Dat heeft simpelweg te maken met het feit dat ons lichaam na 8 uur niet eten al in een staat van vasten komt. Door te eten wordt dit vasten doorbroken.

De Fransen doen het klein

Een jaar of dertig geleden bestond het Franse ontbijt nog voornamelijk uit een supergrote kop (lees: soepkom) koffie met room. En sommige mensen aten daar een van roomboter doordrenkte croissant bij. En sopten die dan in de koffie. Behalve dan het bloem wat gebruikt wordt voor het maken van een croissant, is het ontbijt bijna een keto ontbijt! En zoals veel mensen die IF (intermittent fasting, oftewel intermitterend vasten) doen al weten: koffie met vet doorbreekt het vasten niet, omdat het geen invloed heeft op de bloedsuikerspiegel.
Diezelfde dertig jaar geleden stonden de Fransen nog bekend om hun slanke lijn. Inmiddels hebben ze behoorlijk ingehaald. Komt dit doordat ze hun ongezonde koffie met room ontbijtje inmiddels hebben ingeruild voor koffie met melk en een gezonde bowl cornflakes of muesli met melk erbij? Oftewel: een suikerbom? Wie zal het zeggen…

De nederlanders en vlamingen doen het vloeibaar?

Zoals we hiervoor al gezien hebben, betekent het Nederlandse woord ontbijten letterlijk “voorafgaand aan het bijten”. Dat suggereert dat het ontbijt vloeibaar is. Of was. Want zolang als ik me kan herinneren, bestaat de ochtendmaaltijd uit brood “met iets”. Meestal zoetigheid. En de laatste jaren is dat meer verschoven naar “iets gezonds” als muesli met magere yoghurt. Veel wetenschappelijke informatie over “ontbijt in de Nederlandse en Belgische geschiedenis” kan ik niet vinden. Wel kwam ik ergens tegen dat er ergens in de geschiedenis bier werd gedronken als ontbijt…

de Amerikanen doen het groot

En zoals met bijna alles, doen de Amerikanen het in het groot: grote bowls met “cereals”, grote borden met roereieren, gebakken eieren, spek, worstjes of pannenkoeken. Om zo maar eens iets te noemen. Waarbij de uitgebreide eiermaaltijden samengaan met boterhammen. Dus een ontbijt wat in de basis op zich niet eens heel “onketo” is, wordt door het brood toch weer teniet gedaan als keto ontbijt. De Amerikanen zijn op dit moment de bevolking met het meeste overgewicht. Is er een link? Who knows…

gemeenschappelijke deler en feiten

De grootste gemeenschappelijke deler van al de ontbijtjes is de tijd. Alhoewel er nergens in de definitie van het woord “ontbijt” te bekennen is dat dit gelijk genuttigd moet worden zodra je jouw bed uitspringt, is dit wel het algemeen geldende principe: je eet zodra je opstaat. Want als je een goed ontbijt eet, dan begint jouw dag alvast goed en legt dat een goede basis voor de rest van de dag. Feitelijk wordt je wakker in een staat van vasten. Zonder honger (behalve de “aangeleerde honger”, die met keto snel zal verdwijnen), omdat jouw lichaam al voor het ontwaken aan de gang gaat met het aanmaken van cortison, adrenaline en groeihormoon. Dus zodra je wakker wordt is het lichaam gelijk al klaar voor de start en heeft het geen brandstof nodig.

geen honger? niet eten!

Een belangrijke “regel” voor keto is om niet te eten als je geen honger hebt. Voel je dus vooral niet verplicht om een ontbijt te nemen terwijl je helemaal geen trek hebt. Er is niets mis mee om pas om 11h00 “trekjes” te krijgen en die dan te stillen met iets keto-proofs. Dit kan met bijvoorbeeld een bulletproof koffie of een ontbijt met een eiergerecht. Een heel groot voordeel van het uitstellen van het ontbijten is dat jouw lichaam langer in een staat van vasten blijft. Hierdoor kan het beter werken aan het herstel van het lichaam én de hormoonhuishouding. En vooral die hormonen spelen een belangrijke rol bij het afvallen of juist vasthouden van vet. Het hormoon insuline is hierin de belangrijkste dader. En laat die nou zijn gemak houden, zolang je aan het vasten bent…

Laatste gedachte

Het succes van afvallen met keto hangt samen met het terugdringen van de eetmomenten (maximaal 3) en een zolang mogelijke vasten. Dit gaat eigenlijk bijna vanzelf, zodra je weer leert luisteren naar jouw lichaam. Voordat ik met keto begon, at ik ook een stevig ontbijt van bruine boterhammen met kaas of jam. Om 10h00 nam ik een “gezonde” snack (fruit), omdat ik dan alweer superveel honger had. En tegen twaalf uur zat ik alweer te knorren als een varken van de honger. Om dan natuurlijk tijdens de lunch ook weer een stapel gezonde bruine boterhammen met broodbeleg weg te werken…
Hoe ziet het er nu uit? Mijn eerste maaltijd is mijn lunch. Gewoon omdat ik geen honger heb. Als het koffietijd is, en ik heb wat trekjes, dan doe ik wat boter en MCT olie in mijn koffie, maar heb ik geen trek, dan doe ik het gewoon niet.

Ben ik hierdoor ‘s morgens waardeloos? Nee. In tegendeel. Ik ben in de ochtend juist super fit en alert. Ik sport gewoon, werk in de tuin, doe “intelligente dingen”, etc. Helemaal nuchter. Daarnaast ben ik niet meer constant met “eten” bezig (in mijn hoofd of letterlijk aan het eten). Ik leef niet meer op de klok. Ik doe wat ik wil doen en krijg ik honger, dan eet ik iets en dat is dus meestal pas rond lunchtijd.

Luister naar jouw lichaam. En laat verplichtingen los. Eten hoeft niet zodra je jouw bed uitkomt. Eten hoeft niet klokslag 12 uur. Of drie uur. Of zes uur. Het maakt niet uit hoe laat je eet. Eet gewoon als je honger hebt, eet niet als je geen honger hebt. Jij bent jij. Een ander is een ander. Doe wat goed voelt voor jou. Het is jouw lichaam, jouw taak om er goed voor te zorgen. Je kunt het, met of zonder ontbijt!